Het leven zit vol stressoren, maar we zijn meestal veerkrachtig genoeg om met stress en de ups en downs ervan om te gaan. Het gaat een beetje zo: noodgeval, herstel, noodgeval, herstel. De stressreactie is adaptief en ontworpen om je te helpen overleven in tijden van levensbedreigend gevaar, en vervolgens te herstellen van stress om je te helpen weer normaal te worden en te floreren. Het probleem tegenwoordig is dat herstellen echt een uitdaging kan zijn, omdat er zoveel stressoren zijn. Bij veel mensen gaan de alarmbellen nooit af en blijven ze hangen in een voortdurende staat van aanhoudende stress en een hoog cortisolniveau. Maar hoe werkt de stressreactie eigenlijk en wat is de rol van het zenuwstelsel?

Het zenuwstelsel

Het autonome zenuwstelsel (ANS) is een tak van het zenuwstelsel die wordt bestuurd door je onderbewustzijn. Je kunt er niet naartoe gaan en het instrueren. Het reguleert processen zoals hartslag, bloeddruk en haargroei. Het ANS is verdeeld in drie takken: het sympathische zenuwstelsel (SNS), het parasympathische zenuwstelsel (PNS) en het enterische zenuwstelsel (ENS). Laten we dieper ingaan op de eerste twee.

Fight-or-flight mode

Stressoren zoals ziekte, verwonding of een stressvolle gebeurtenis in het leven zoals een scheiding, of zelfs een positieve gebeurtenis zoals het krijgen van een baby, activeren het sympathische zenuwstelsel (SNS), ook bekend als de ‘vecht-of-vlucht’-modus. Deze stressreactie is adaptief en is letterlijk ontworpen om je in leven te houden. Elke keer dat het lichaam stress ervaart, groot of klein, pompen de bijnieren stresshormonen uit om het lichaam te helpen omgaan met wat het als een levensbedreigende gebeurtenis ervaart. Of je nu wordt achtervolgd door een leeuw, je door die scheiding gaat of gewoon vastzit in het verkeer, je bijnieren produceren dezelfde reactie. Je bevindt je officieel in de vecht-of-vlucht-modus. Dit verstoort je circadiaanse ritme en herstellende slaap om je een klein beetje wakker te houden, verhoogt ontstekingen om je te beschermen tegen ziektekiemen en verzet zich ook tegen insuline, zodat er meer glucose naar je hersenen gaat. De functies in je lichaam die secundair zijn aan onmiddellijke overleving, zoals groei en weefselherstel, maar ook spijsvertering en vruchtbaarheid, worden uitgeschakeld. Het lichaam gaat ervan uit dat je vecht voor je leven, dus je gaat geen maaltijden eten, laat staan ​​je voortplanten.

Rest-and-digest mode

Het parasympathische zenuwstelsel (PNS), ook bekend als de ”rust-en-verteer” modus, wordt geactiveerd wanneer we ons veilig voelen en omringd zijn door mensen die we vertrouwen en liefhebben. Het wordt ook geactiveerd door diafragmatische ademhaling (diep in de buik ademen). Hoe langer de uitademing, hoe beter het parasympathische zenuwstelsel inschakelt. Wanneer we diafragmatisch ademen, communiceert het via ons zenuwstelsel met elke cel in ons lichaam dat we veilig zijn. In de parasympathische staat zijn helpt ons te herstellen van stress en zorgt ervoor dat secundaire functies zoals groei, weefselherstel, spijsvertering en vruchtbaarheid weer op gang komen.

Soorten stress

Er zijn verschillende soorten stress: fysieke, fysiologische en waargenomen stress.

Fysieke stressoren:
• Slechte voeding en voedingstekorten
• Ziekte
• Overmatige training
• Blessure
• Blootstelling aan gifstoffen
• Slechte slaap
• Onderliggende darmproblemen

Emotionele stressoren:
• Stress over werk, gezondheid, relaties, financiën, etc.
• Overladen worden met informatie
• Gebrek aan controle
• Verlies van een geliefde
• Trauma
• Emotionele stressoren zoals woede, frustratie, schaamte, zorgen

Waargenomen stress
De mate waarin mensen het gevoel hebben dat de eisen die aan hen worden gesteld, hun mogelijkheden te boven gaan. Het is de perceptie van druk die de hoofdschuldige is.

Al deze soorten stress kunnen ons in chronische sympathische activatie en een vecht-of-vluchttoestand brengen, wat bijdraagt ​​aan gezondheidsproblemen. Deze stressoren zijn moeilijk om van te herstellen en het kost vaak tijd en moeite om ze te veranderen

De stressreactie

Het sympathische zenuwstelsel is ontworpen om ons te beschermen en ons lichaam en onze hersenen de tools te geven die ze nodig hebben om aan gevaar te ontsnappen en in leven te blijven. Wanneer we een stressor ervaren, start ons lichaam met sympathische activering. In een oogwenk stuurt de amygdala (een klein deel van de hersenen dat emoties reguleert) een soort SOS-signaal naar de hypothalamus, wat een soort centraal commandocentrum is voor de vecht-of-vluchtreactie. Via een complex web van communicatie, de hypothalamus-hypofyse-as (HPA-as) genoemd, vindt dit signaal zijn weg naar de bijnieren, die adrenaline gaan produceren, wat leidt tot onmiddellijke fysiologische veranderingen en gevoelens die we allemaal herkennen. Bijvoorbeeld, je hartslag neemt toe, je spieren spannen zich aan, je ademhaling wordt oppervlakkiger, glucose wordt vrijgegeven in onze bloedbaan en onze spijsvertering vertraagt, zodat we bloed en energie naar andere delen van het lichaam kunnen leiden. Je longen breiden zelfs hun capaciteit uit, zodat je in zo min mogelijk ademhalingen de meeste zuurstof binnenkrijgt. Dit gebeurt allemaal in een oogwenk. Je krijgt die adrenalineboost en bent klaar om te vechten of vluchten. Als de dreiging niet meteen voorbij is, activeert de HPA-as een andere reeks communicaties om het sympathische zenuwstelsel langer dan een paar seconden geactiveerd te houden. Dit leidt tot de afgifte van cortisol. Cortisol heeft gunstige effecten op de korte termijn, maar chronisch verhoogde cortisolspiegels kunnen schadelijke effecten op de lange termijn hebben. Het is daarom uiterst belangrijk om cortisolspiegels op de lange termijn te voorkomen.

Wat merk je bij chronische stress?

• Gewichtstoename/moeite met afvallen – je lichaam spaart reserves omdat het niet zeker weet wanneer er meer voeding binnenkomt en het heeft alle brandstof nodig die het kan krijgen om te vechten of vluchten.
• Suiker cravings – glucose uit suiker is de beste snelle brandstof voor het lichaam, dus het lichaam wil er meer van, zodat je spieren genoeg brandstof hebben om te draaien en de hersenen genoeg brandstof om te denken.
• Een opgeblazen gevoel en constipatie – het goed verteren van je voedsel is geen prioriteit in stressvolle tijden en de spijsvertering wordt stilgelegd.
• Onregelmatige of uitblijvende menstruatie – meer hierover in De Impact van Stress op Menstruatieklachten
• Acne/puistjes – alle bloedtoevoer wordt omgeleid om je leven te redden en dat geldt ook voor de zuurstofdistributie en de distributie van voedingsstoffen. Een mooie huid hebben is geen prioriteit voor je lichaam.
• Moeite met in slaap vallen of doorslapen – als je echt in gevaar zou zijn en er zou iets uit de jungle komen en je leven bedreigen, zou je niet op tijd wakker worden om je eigen leven te redden. Dit maakt herstellende slaap geen prioriteit en hoge stresshormonen houden je een beetje wakker.

Wanneer we lijden aan chronische stress, is ons sympathische zenuwstelsel constant geactiveerd, pompen onze bijnieren constant stresshormonen uit en heeft ons parasympathische zenuwstelsel zelden de kans om in te schakelen en ons te helpen ontspannen. Uiteindelijk komt het neer op een simpel ding: stress is stress. Of dat nu stress is van levensstijl of van sporten. Hoe meer stress je jezelf oplegt van werk, hoe minder stress je kunt handelen van bijvoorbeeld overtrainen, en vice versa.