Je hormonen regelen je metabolisme, honger, stemming, menstruatiecyclus, voortplanting en nog veel meer. Stress is één van de grootste oorzaken van hormonale disbalans en heeft op veel manieren invloed op de menstruatiecyclus, bijvoorbeeld door niet te ovuleren en PMS-symptomen te veroorzaken. Het lichaam is super slim en als er veel stress is, voelt het niet als een veilige plek om je voort te planten, dus onderdrukt het de ovulatie.
De stressreactie
Wanneer we een stressor ervaren, start ons lichaam met sympathische activatie. In een oogwenk stuurt de amygdala (een klein deel van de hersenen dat emoties reguleert) een soort SOS-signaal naar de hypothalamus, wat een soort centraal commandocentrum is voor de vecht-of-vluchtreactie. Via een complex netwerk van communicatie, de hypothalamus-hypofyse-as (HPA-as) genoemd, gaat dit signaal naar de bijnieren, die adrenaline gaan produceren. Als de dreiging niet meteen voorbij is, activeert de HPA-as een andere reeks communicaties om het sympathische zenuwstelsel langer dan een paar seconden geactiveerd te houden. Dit leidt tot de afgifte van cortisol.
Zowel overmatige fysieke als fysiologische stress kan de productie van hormonen verstoren. Het is niet alleen overmatige fysiologische stress die dit doet, zoals vaak wordt gedacht, maar fysieke stress voor het lichaam, zoals te veel bewegen, kan ook menstruatieklachten veroorzaken.
Lees onderstaande blog post voor meer over de stressreactie van het lichaam.
Stress en hormonale disbalans
De balans van de hormonen DHEA en cortisol is belangrijk om de menstruatiecyclus soepel te laten verlopen. Wanneer er door stress te veel cortisol wordt geproduceerd, daalt het DHEA-niveau en produceert het lichaam minder van de geslachtshormonen progesteron en oestrogeen. Dit zijn twee hormonen die een cruciale rol spelen bij het reguleren van de menstruatiecyclus. Verhoogde stressniveaus kunnen leiden tot onregelmatigheden in de menstruatiecyclus, variërend van gemiste of vertraagde menstruaties tot ernstigere verstoringen. Het verhoogt ook het risico op onvruchtbaarheid.
Stress en het effect op menstruatieklachten
De hypothalamus en hypofyse die eerder zijn genoemd, zijn beide endocriene klieren in de hersenen die verantwoordelijk zijn voor en betrokken zijn bij de productie van bepaalde hormonen. Zoals je al hebt gelezen, zijn deze verbonden met de bijnieren via een complex netwerk van communicatie genaamd de HPA-as, een belangrijk onderdeel van het endocriene systeem van het lichaam. De wisselwerking tussen stress en hormonale disbalans is met name duidelijk zichtbaar in deze HPA-as. Stresssignalen uit de hersenen activeren de afgifte van cortisol, wat op zijn beurt de productie van gonadotropine-releasing hormone (GnRH) in de hypothalamus kan remmen. GnRH is cruciaal voor het reguleren van de menstruatiecyclus door de afgifte van luteïniserend hormoon (LH) en follikelstimulerend hormoon (FSH) uit de hypofyse te beïnvloeden. LH en FSH spelen beide een cruciale rol in het ovulatieproces. De verstoring van deze nauwkeurig afgestemde hormonale symfonie kan leiden tot onregelmatige ovulatie, veranderingen in de cyclus en een verhoogde vatbaarheid voor PMS symptomen zoals een opgeblazen gevoel en gevoelige borsten.
Wanneer het lichaam veel cortisol moet aanmaken om met stress om te gaan, kunnen er twee dingen gebeuren. Ten eerste kunnen de bijnieren het maken of twee, het lichaam kan het geslachtshormoon progesteron afbreken om cortisol te vormen. Cortisol en progesteron komen beide van hetzelfde voorloperhormoon genaamd pregnenolon. Als de bijnieren maximaal produceren, steelt het lichaam zowel pregnenolon als progesteron om genoeg cortisol te maken om met de stress om te gaan, dit wordt ook wel pregnenolon-diefstal genoemd. Normaal gesproken wordt pregnenolon gebruikt om de geslachtshormonen te maken. Wanneer pregnenolon dus wordt gebruikt voor de productie van cortisol, lijdt de productie van geslachtshormonen. Dit is de reden waarom lange periodes van stress zo schadelijk kunnen zijn voor de menstruatiecyclus en vruchtbaarheid van een vrouw. Het is ook de reden waarom je libido een duikvlucht kan nemen als je gestrest bent. Een laag progesterongehalte zorgt ook voor oestrogeendominantie, wat vervolgens PMS-symptomen kan veroorzaken.
Een ander uitdagend menstruatiesymptoom dat door stress kan worden veroorzaakt, zijn menstruatiekrampen. Deze kunnen verergeren door verhoogde spierspanning veroorzaakt door stress. Het lichaam werpt zichzelf letterlijk af en geneest zichzelf tijdens je menstruatie, wat een ontstekingsbevorderend – maar noodzakelijk – proces is. Er is een toename van hormoonachtige stoffen genaamd prostaglandinen, die worden vrijgegeven door het baarmoederslijmvlies terwijl het zich voorbereidt om af te stoten. Prostaglandinen helpen de baarmoeder samen te trekken en te ontspannen en terwijl ze dit doen, veroorzaken ze veel ontstekingen. Stress kan bijdragen aan ontstekingen en verhoogde niveaus van prostaglandinen. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen met menstruatiesymptomen hogere niveaus van de ontstekingsmarkers prostaglandinen hebben. Hieruit weten we dus dat te veel ontstekingen een toename van menstruatiesymptomen zoals PMS en menstruatiekrampen kunnen veroorzaken.
Het verminderen van zowel fysieke als fysiologische stress kan leiden tot enorme voordelen als het gaat om deze vervelende menstruatieklachten.
Praktische tips om je lichaam te ondersteunen
- Beweeg, maar overdrijf het niet. Het is erg belangrijk voor je algehele gezondheid om je lichaam te bewegen en actief te blijven, maar zorg ervoor dat je niet overtraint en jezelf uitput. Het is moeilijk te zeggen waar de grens ligt tussen normaal sporten en sporten op een manier die te veel stress voor je lichaam veroorzaakt. Deze grens is voor iedereen anders, dus zorg ervoor dat je erachter komt wat het beste voor jou is. Wees ook niet bang om hierdoor te gaan sporten, want bij de meeste vrouwen ligt de grens voor overtraining erg hoog en gebeurt het niet om 4-5 keer per week naar de sportschool te gaan.
- Zorg ervoor dat je voldoende eet. Te weinig calorieën eten kan ook leiden tot hormonale disbalans, omdat je lichaam een lage calorie-inname als stress ziet. Wanneer je stressniveau chronisch verhoogd is, geldt dat ook voor je cortisol, wat ook leidt tot een chronisch verhoogd insulineniveau. Een hoog cortisolniveau heeft invloed op je menstruatiecyclus door je oestrogeen- en progesteronniveaus te beïnvloeden. Dit kan ook gebeuren als je vast, want vasten is zeker niet voor iedereen weggelegd.
- Doe stress verminderende activiteiten. Dit is echt persoonlijk, dus zorg ervoor dat je erachter komt wat het beste voor jou werkt. Enkele geweldige stress verminderende activiteiten zijn: meditatie, yoga, journalen, sociale connectie, diepe buikademhaling, ‘nee’ zeggen en een pauze nemen wanneer je dat nodig hebt.
